در سالهای مقارن با 1299 شمسی، با چرخش محسوسی که در سیاست‌ انگلستان‌ صورت گرفت، اهتمام انگلیسی‌ها متوجه تاسیس دولت مرکزی قوی در ایران شد و بـا رها کردن سیاست کهن که تشدید نظام خان خانی و ملوک الطـوایفی بـود، بـسیاری از دوستان گذشته مانند شیخ خزعل‌ را‌ به پای دوست جدید (رضاخان) قربانی کردند.

وی علاقه چندانی به سلطنت نداشت و شاید همین‌ بی‌علاقگی عاملی در عدم اقتدار او در پادشاهی باشد. چنانچه خود وی نیز با اذعان به این موضوع گفته بود «اگر در سوئیس کلم فروشی کنم بهتر است تا در چنین مملکتی پادشاه باشم.»

درباره قرارداد 1919 ایران و انگلیس که بر خلاف خواست وثوفق الدوله در نهایت با مخالفت مردم و نمایندگان به سرانجام نرسید حرفها و حدیثهای فراوانی زده شده است. با اینحال در حمایت بی چون و چرا و بدون پیش شرط سید ضیا از این قرارداد ننگین تردید نیست. درباره انگیزه سید ضیا از انجام این اقدام حسین مکی طی سلسله مقالاتی تحت عنوان «مقدمات کودتای 1299» با استناد ...

شاید بتوان از قرارداد 1921 به عنوان تنها اتفاق موفق احمدشاه در سیاست خارجی نام برد. هرچند عامل اصلی و نهایی این موفقیت را باید شرایط سیاسی روسیه نیز دانست.

انگلستان برای ارتقای وزن ژئوپلتیکی خود، سعی داشت با تحمیل قرارداد استعماری 1919، عملاً ایران را به تحت الحمایه خود تبدیل نموده و گوی سبقت را از سایر رقیبان ربوده و پیشتاز تحولات سیاسی ایران باشد. نتیجه نهایی این قرارداد چیزی به غیر از تثبیت نفوذ همه جانبه انگلیس نبود.

معمولاً تصور مى‌شود مخالفت با قرارداد وثوق‌الدوله از ایران شکل گرفت، واقعیت امر خلاف این است؛ نخستین زمزمه‌هاى مخالفت با قرارداد از خود انگلستان شروع شد و دامنۀ آن به ایران و امریکا و فرانسه هم کشیده شد. هر کس به دلیل خاص خود با این قرارداد مخالف بود، امریکایى‌ها از بسط تسلط انحصارى بریتانیا بر اقتصاد ایران شکوه داشتند، فرانسوى‌ها هم منافع اقتصادى ...

سیدضیا، جهت تأمین منافع انگلیس در این زمینه، «گروهی تحت عنوان کمیته آهن یا زرگنده را تحت نظارت انگلیس تشکیل داد که ضمن پیگیری تصویب قرارداد 1919، در کار برنامه‌ریزی برای اجرای مطامع انگلستان بودند.»

از اواخر سال 1302 شمسی زمزمه هایی مبنی بر بی لیاقتی شاهان قاجار و لزوم تغییر رییم سیاسی ایران از سلطنت به جمهوری در محافل و مطبوعات وابسته به رضا خان در گرفت. این اقدام رضا خان که به تقلید از آتاتورک صورت می گرفت واکنشهای منفی گسترده ای را در جامعه ایران ایجاد نمود. اگرچه وی تمام توان و دستگاه پلیسی، نظامی، امنیتی و مطبوعاتی خود را برای تحقق این امر ...

دخالت‏های انگلیسی‏ها در امور ایران پردامنه و دارای نوسان زیادی است. آنان تلاش می‏کردند از جزئی‏ترین امور گرفته تا مسائل اساسی و حیاتی کشور اعمال نفوذ و دخالت نمایند. در این میان دخالت در امر حکومت و حکومتگری در ایران از جمله دخالت‏های حیاتی و اساسی انگلیسی‏ها محسوب می‏شود.

پس از آخرین دیدار ژنرال آیرونساید با مشیرالدوله که درآن این موضوع بافشار بیشتری مطرح شد، مشیرالدوله کناره گیری از نخست وزیری را ترجیح داد و4 آبان استعفاء کرد. احمد شاه سپهدار ( سپهدار رشتی) را رئیس الوزراء کردو وی ظرف چند روز ژنرال پالونیک استاروسلسکی و همه افسران روسی دیویزیون قزاق را برکنار کرد.

استعمار پیر با شکست قرارداد و عدم امضا و تصویب آن نه تنها از پای ننشست بلکه به طراحی برنامه ای پرداخت که به مراتب بیشتر و بهتر از قرارداد برآورندة نیات استعماری بریتانیا بود. این بار انگلیسی ها طرح کودتا و روی کار آوردن دیکتاتوری نظامی و مطیع را در دستور کار خود قرار دادند.

از جمله مخالفین جدی قرار داد ،مرحوم «میرزا یحیی دولت آبادی «بود که «عشقی »با او همکاری می کرد .درجلسه ای که از نمایندگان طبقات مختلف و مجلس مؤسسان در باغ گلستان با حضور احمد شاه قاجار تشکیل شد ،براثرنطق مهیجی که این شخص کرد ،بالاخره قرارداد 1919رد شد .

خوشبختانه ،« به محض اینکه قرار داد در جراید منتشرشد تحریکات شدیدی بر ضد وثوق الدوله ،عاقد قرارداد ،به عمل آمد ،جمعی از دمکراتهای ضد تشکیلی و سایر آزادیخواهان شبنامه ها و مقالات شدید اللحنی برضد دولت منتشرساختند و کار را به آنجا رسانیدند که فریاد مرده باد وثوق الدوله درخیابانهای تهران طنین انداز بود ...

شعری از وثوق الدوله که مستشار الدوله بدان اشاره کرده و در ابیات شش و هفت غزل اول خود بر مضامین آن انگشت نهاده است در دیوان وثوق ص 86 ، به اهتمام علی وثوق - تهران ، 1343 آمده و همان غزلی عالی و مشهوری است که وثوق الدوله در اروپا و در جواب شیخ الملک اورنگ سروده است و گوشه‏های زیبا در آن به حال و روزگار خود دارد.

این قرارداد شامل 6 ماده و یک مقدمه و خلاصه آن عبارت بود از تعهدات انگلستان درباره احترام مطلق به استقلال و تمامیت ایران، تامین مستشاران انگلیسی برای ادارات ایران و همکاری با ایران در زمینه احداث خطوط آهن و شبکه ارتباطی به همراه اعطای وام از طرف انگلستان....

موجب این قرارداد که در 31 اوت 1907 میان دولتهای انگلستان و روسیه به امضا رسید،سرتاسر خاک‏ ایران به سه منطقهء متمایز(منطقهء نفوذ اقتصادی روس،منطقهء نفوذ اقتصادی‏ انگلیس،و منطقهء بیطرف)تقسیم شد و به‏ رقابت روس و انگلیس در ایران ظاهرا پایان داده شد...

برحسب اجازه‌ای که از طرف حکومت اعلی حضرت پادشاه انگلستان به دوستدار داده شده است، با کمال خوشوقتی به اطلاع می‌رسانم که با توجه به قراردادی که همین امروز - نهم اوت 1919 – میان دولتین بریتانیای کبیر و ایران بسته شد، حکومت اعلی حضرت پادشاه انگلستان آماده است در صورت احتیاج به وسیله‌‌ مقامات سفارت انگلیس در تهران از شما پشتیبانی کند ...

سلطان احمدشاه قاجار دست کم در یک مورد رسماً از قرارداد 1919 ستایش کرده است. او شب دهم آبان 1289 در مهمانی رسمی که لردکرزن، وزیرخارجه وقت بریتانیا به افتخار او ترتیب داده بود خوشحالی خود را از انعقاد قرارداد اعلام کرد....

سیدحسن مدرس نیز که در آن زمان به‌دلیل ممنوعیت چاپ مطالب مخالف این قرارداد در تهران، بیانیه و شب‌نامه‌های خود را برای چاپ به اصفهان می‌فرستاد، چندین بار تهدید شد.